Jak to zrobiliśmy:

W Warszawie, na ulicy Tarczyńskiej, rozpoczynały się tygodniowe warsztaty fotograficzne zorganizowane z myślą o okolicznych dzieciach i młodzieży. Pomysł animatorów – Agnieszki i Tomka – był taki, aby w ciągu tygodnia przejść drogę od najstarszych do najnowszych technik fotograficznych. Dlatego tematem pierwszego dnia były fotogramy – obrazy wykonywane bez aparatu fotograficznego, ale możliwe do stworzenia dzięki zaimprowizowanej fotograficznej ciemni oraz światłoczułemu papierowi – technika ta zwana jest również luksografią (rysowanie światłem). Do tworzenia fotogramowych kompozycji potrzebne były płaskie przedmioty o różnych kształtach i wzorach. Dzieci przyniosły m.in. ażurowe serwetki i firanki, nożyczki, guziki z dziurkami, spinacze do papieru, sitka, okulary przeciwsłoneczne, piórka, kolczyki, widelce, drobne ziarna i kasze, liście, kwiatki. Animatorzy opowiedzieli, na czym polegają światłoczułość i zasady działania ciemni, po czym dzieci samodzielnie tworzyły kompozycje na różne tematy (m.in. autoportret, kosmos, wakacje, dziwne zwierzę). Po wywołaniu zdjęcia zostały wypłukane i powieszone na sznurku, żeby wyschły.

Fotogramy pozwoliły wprowadzić dzieci w świat zupełnie im nieznanej fotografii analogowej. Pod koniec tygodniowych warsztatów, fotogramy, wraz z innymi zrobionymi przez uczestników zdjęciami, znalazły się na wystawie podsumowującej wspólną pracę.

projekt „Laboratorium Animatorni” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”
Agnieszka Pajączkowska, Tomek Kaczor
Warszawa

Krok po kroku:

KROK 1: PRZYGOTOWANIE CIEMNI

Okno szczelnie zaklejamy kartonami lub materiałem – światło nie może przedostawać się przez żadną szczelinę. Jeden stół stawiamy pod lampą sufitową. Drugi z boku i przykrywamy ochronną folią. Na niej ustawiamy trzy miski (podpisane lub w różnych kolorach) – na wywoływacz, utrwalacz i wodę. Wlewamy do nich odpowiednie, wcześniej rozrobione z wodą (wg instrukcji na opakowaniu) odczynniki. Obok misek układamy rękawiczki/pęsety. Wkręcamy czerwoną żarówkę w oprawkę biurkowej lampki i stawiamy ją na pierwszym stole. Sprawdzamy, czy w ciemni jest rzeczywiście ciemno. Jeśli tak - robimy test, tzn. wykonujemy i wywołujemy dowolny fotogram (Uwaga! Należy pamiętać o ochronie papieru światłoczułego przed światłem białym – można go wyjmować z ochronnej folii tylko przy czerwonej żarówce).

KROK 2: TWORZENIE FOTOGRAMÓW

Na początek potrzebujemy przedmiotów, których użyjemy do kompozycji – dzieci mogą je przynieść wcześniej z domu. Zanim przystąpimy do pracy, tłumaczymy zasady działania ciemni, a tym samym – skutecznej i bezpiecznej pracy w pomieszczeniu (np. ścisły zakaz wkładania gołych dłoni do misek z chemią i zapalania białego światła bez pozwolenia). Zasady możemy wcześniej spisać na dużej kartce i powiesić na ścianie. Dzieci siadają wokół stołu i rozkładają na nim swoje przedmioty. Wybierają i przygotowują te, których będą chciały użyć do tworzenia kompozycji. Potem zapalamy czerwone światło i gasimy białe. Rozdajemy kartki światłoczułego papieru (Uwaga! Kładziemy papier na stole światłoczułą, czyli „śliską” stroną do góry!). Przy czerwonym świetle dzieci układają na papierach przedmioty zgodnie ze swoimi pomysłami, potem wstają od stołu. Migamy bardzo krótko górnym światłem (czas mignięcia pozwoli nam określić wykonany wcześniej test). Wyciągamy kartki spod położonych na nich przedmiotów i kolejno wywołujemy – najpierw wkładamy do wywoływacza (zwykle kilkanaście sekund, do minuty), potem do utrwalacza (kilka minut) i na koniec do wody. Wszyscy obserwują pojawiające się dzięki wywoływaczowi obrazy. Gdy wszystkie fotogramy są już w wodzie, możemy zapalić białe światło i obejrzeć efekty. Po wypłukaniu zdjęć pod bieżącą wodą wieszamy je na sznurku, przypinając klamerkami. Działanie możemy powtórzyć dowolną liczbę razy, proponując dzieciom kolejne tematy i dając im możliwość skorzystania ze wszystkich zgromadzonych na stole przedmiotów.

KROK 3: WYSTAWA FOTOGRAMÓW

Ważne jest, aby uczestnicy mieli okazję pochwalić się swoimi umiejętnościami i ich efektem. Możemy wspólnie przygotować wystawę prac (urozmaiconą np. dopisywaniem historii i interpretacji do poszczególnych fotogramów), połączoną z warsztatami, które dzieci przeprowadzą dla swoich rodziców.

WARIANTY:

Można stworzyć autoportret grupy przez „sfotografowanie” dłoni na światłoczułym papierze. Kilka lub kilkanaście mniejszych obrazków można ułożyć w historię. Dzieci mogą w trakcie pracy wyciąć z papieru kształt postaci, która na kolejnych obrazkach będzie przeżywała przygody. Gotowe obrazki można nakleić na długi pasek papieru, a pomiędzy nimi spisać historię.