Jak to zrobiliśmy:

Podczas wizyty w Pracowni Orange w Szklarskiej Porębie animatorki Kasia i Ania przeprowadziły warsztaty, na które zaprosiły osoby aktywnie działające w dzielnicy Dolna. Jednym z zaproponowanych ćwiczeń było tworzenie mapy relacji, na której miały znaleźć się ważne dla mieszkańców osoby, miejsca, wydarzenia, instytucje. Każdy z uczestników warsztatów wypisał je na swojej kartce, po czym wszyscy wspólnie spisali je na dużym kartonie. Następnie starali się je pogrupować, szukając między nimi powiązań (np. elementy łączące się z obecnością Walonów na tych terenach: szlak waloński, gulasz waloński, Stowarzyszenie Zdolna Dolna, turyści). W ten sposób powstał ogólny obraz sytuacji w Dolnej.

Stworzona w czasie warsztatów mapa była punktem odniesienia podczas rozmów z innymi mieszkańcami dzielnicy. Pozwoliła określić, co o miejscowości wiedzą/myślą instytucje i organizacje, a co niezaangażowani w ich działania mieszkańcy. Gdy spytano ich o ważne miejsca, ludzi, instytucje, wydarzenia, ukazał się nieco inny obraz sytuacji. Okazało się, że mieszkańcy Dolnej nie wiedzą nic o Klubie Integracji Społecznej i Pracowni Orange, natomiast działacze nie doceniają takich miejsc jak sklepy i plac w pobliżu przystanku PKS. Wnioski z badań zainspirowały zespół Pracowni do wyjścia ze swoimi działaniami do ludzi i skupienia uwagi na miejscach dla nich ważnych, w których można ich najczęściej spotkać.

program „Latający Animatorzy Kultury i Latający Socjologowie dla Pracowni Orange” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych "ę"
Katarzyna Wala, Anna Biernat
Szklarska Poręba Dolna, Pracownia Orange

Krok po kroku:

KROK 1: PRZYGOTOWANIE

Zastanówmy się, kogo zaprosimy do udziału w spotkaniu. Mapy relacji można tworzyć w bardziej lub mniej zróżnicowanych grupach. Jeśli zdecydujemy się na większe badania, grup może być nawet kilka (np. młodzież, pracownicy lokalnych organizacji, młodzi rodzice, seniorzy itd.). Dzięki temu będziemy mogli porównywać mapy ze sobą i analizować różnice w postrzeganiu sytuacji przez poszczególne grupy wiekowe, zawodowe itp. Jeśli jednak dysponujemy ograniczonym czasem, warto do realizacji zadania zaprosić reprezentantów różnych środowisk. W ten sposób już podczas jednego spotkania będziemy mogli skonfrontować ze sobą odmienne perspektywy i stanowiska.

KROK 2: ZBIERANIE FOTOGRAFII I OPOWIEŚCI

Każda z osób biorących udział w warsztatach ma za zadanie napisać na swojej kartce tzw. „elementy kluczowe” ich miejscowości, czyli ważne dla tożsamości lokalnej: instytucje, organizacje, grupy, osoby, a także zabytki, historie, legendy, symbole (np. godło, hymn, flaga), atrakcyjne miejsca (np. park, rzeka, rynek).
Na zrealizowanie tego zadania uczestnicy mają ok. 10–15 minut.
Gdy wszyscy zakończą pracę, prosimy, by uczestnicy kolejno na głos odczytali wyróżnione przez siebie elementy. W tym czasie zapisujemy każdy z nich na osobnej samoprzylepnej kartce i przyklejamy na tablicy. Pozostali uczestnicy uzupełniają listę o brakujące punkty.

KROK 3: TWORZENIE MAPY RELACYJNEJ

Prosimy uczestników, aby na dużym arkuszu papieru rozmieścili poszczególne elementy w taki sposób, aby przedstawiały one relacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi instytucjami (np. jeśli powiązania, jakie zachodzą pomiędzy elementami X, Y, Z są duże, to powinny znajdować się one blisko siebie, jeśli są znikome albo nie ma ich w ogóle, to mogą pozostawać w pewnym oddaleniu). Poza tym uczestnicy mają dowolność w rozmieszczaniu elementów. Jeśli pojawi się taka potrzeba, możemy dorysować łączące je linie, zaznaczyć granice oddzielające instytucje albo dodać jakiś element. W czasie realizacji zadania mogą pojawić się pewne sprzeczności i tarcia pomiędzy uczestnikami, będzie to szczególnie widoczne, jeśli w spotkaniu będą brały udział osoby związane z różnymi środowiskami. Warto przysłuchiwać się tym sporom, ponieważ stanowią ważne źródło wiedzy na temat sytuacji w danej miejscowości.

KROK 4: INTERPRETACJA MAPY

Gdy mapa będzie już gotowa, warto zadać uczestnikom kilka pytań. W ten sposób będą oni mogli zinterpretować swoje dzieło. Przykładowe pytania:

Co waszym zdaniem wynika z mapy?

Które elementy znajdują się poza siecią relacji? Dlaczego?

Jakie elementy czynią różnicę, np. mogą zmodyfikować sytuację na mapie?

Jakie miejsce na mapie zajmuje instytucja X? Czy jest to dobre miejsce?

Co trzeba zrobić, aby poprawić sytuację w miejscowości?

Warto moderować dyskusję w taki sposób, aby uczestnicy mogli pomyśleć analitycznie (spojrzeć na sytuację z lotu ptaka), wykraczając w ten sposób poza perspektywę reprezentowanej przez siebie instytucji.

KROK 5: ZESTAWIENIE MAP

Mapy, które powstaną podczas kolejnych warsztatów prowadzonych wśród przedstawicieli różnych grup, porównujemy ze sobą. Pozwoli nam to dostrzec różnice w sposobie postrzegania miejscowości przez różne środowiska. Mogą też stanowić punkt odniesienia do dalszych rozmów z mieszkańcami miejscowości.

WARIANTY:

Innym ćwiczeniem, jakie można przeprowadzić podczas spotkania, jest analiza wizerunku instytucji pod kątem postrzegania jej aktywności i otwartości. Zanim przystąpimy do tworzenia mapy relacji, można poprosić uczestników, aby wybrane przez siebie elementy rozmieścili na osiach współrzędnych XY, gdzie oś X będzie oznaczała stopień otwartości i dostępności danego elementu, a oś Y będzie charakteryzowała stopień jego aktywności, np. (4,1) – otwarta, ale nieaktywna; (1,5) – aktywna, ale zamknięta itd. Wykres można zrobić na podłodze, wykorzystując do tego celu kolorową taśmę (ramiona osi).