Jak to zrobiliśmy:

W bibliotece w Gryficach animatorka Dorota przeprowadziła warsztaty dla dwóch grup młodzieży z miejscowego gimnazjum - członków Szkolnego Koła Miłośników Ziemi Gryfickiej i zespołu redagującego szkolną gazetkę. Celem zajęć było poznanie narzędzi pracy z lokalną historią, w tym przybliżenie zasad pracy z historią mówioną. Animatorka skupiła się na tzw. pamięci przedmiotu. Wspólnie z uczestnikami zastanawiała się, w jaki sposób przedmioty - pamiątki związane zarówno z historią miejscowości, jak i poszczególnych rodzin czy osób, mogą pomagać w przywoływaniu wspomnień i odtwarzaniu lokalnej historii. Rozmawiali o tym w kontekście historii Gryfic znajdujących się na terenie powojennych przesiedleń.

Drugiego dnia warsztatów uczestnicy przynieśli ze sobą przedmioty związane z jakąś historią z przeszłości. W każdej grupie wybrano jeden przedmiot, wokół którego poprowadzone zostały dalsze działania. W pierwszej z nich był to porcelanowy talerzyk z wypisaną po niemiecku inskrypcją znaleziony w jednym z gryfickich domów, do którego wprowadzili się powojenni przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i który zachował się w ich rodzinie do dziś. W drugiej grupie tym przedmiotem była srebrna łyżka, przywieziona z Wilna przez babcię jednej z uczestniczek. Oba przedmioty okazały się kluczowe do odkrywania historii i specyfiki lokalnej pamięci Gryfic - miasta, z którego po wojnie wysiedlono niemieckich mieszkańców, a na ich miejsce pojawili się mieszkańcy między innymi z Kresów Wschodnich.

program "Latający Animatorzy Kultury i Latający Socjologowie dla bibliotek" Towarzystwa Inicjatyw Twórczych "ę"
Dorota Borodaj
Gryfice, Biblioteka Miejska

Krok po kroku:

KROK 1: ĆWICZENIA WPROWADZAJĄCE

Prosimy uczestników, by odpowiedzieli na 2 pytania:

Czego nigdy byś nie oddał/oddała?

Co zabrałbyś/zabrałabyś z płonącego domu?

Co ciekawe, często odpowiedzi różnią się od siebie, choć pytania pozornie dotyczą tego samego. Zdarza się, że choć ktoś deklaruje, iż z pożaru w pierwszej kolejności wyniósłby rzeczy mające wartość materialną (np. komputer), w odpowiedzi na drugie pytanie wymienia przedmioty, mające wartość emocjonalną (fotografie, pamiątki). Przez chwilę dyskutujemy o tym, co nadaje przedmiotom wartość i szczególne znaczenie, jak z przedmiotami łączą się emocje, wspomnienia ich właścicieli.
Prosimy uczestników, żeby podzielili się na małe grupy, wyszli na ulice i w ciągu 20 minut zebrali kilka wypowiedzi mieszkańców dotyczących historii ich miejscowości (to może być historia ciekawego miejsca, ich rodzinnego domu itp.). Po powrocie uczestnicy po kolei dzielą się wrażeniami. Potem prosimy, by następ- nego dnia przynieśli na warsztaty po jednym przedmiocie związanym z przeszłością, z historią (rodziny, domu, danej osoby). Zaznaczamy, że przyniesienie tych przedmiotów jest niezbędne do realizacji kolejnego dnia warsztatów.

KROK 2: STAWIANIE PYTAŃ I SZUKANIE ODPOWIEDZI

Każda osoba po kolei prezentuje przyniesioną przez siebie rzecz i opowiada związaną z nią historię. Następnie wspólnie wybieramy jedną rzecz, która będzie głównym obiektem warsztatów. Dzielimy uczestników na 3 grupy. Każda grupa przez 15 minut wypisuje wszystkie możliwe pytania, które nasuwają się w związku z tym przedmiotem. Mogą one dotyczyć jego cech zewnętrznych (Ile waży? Z czego jest zrobiony? Do czego służył? Czy był częścią większej całości?), jak i historii (Jak się znalazł w tej miejscowości? Do kogo kiedyś należał? Do kogo należy dziś?). Po upływie wyznaczonego czasu odczytujemy i wypisujemy na tablicy wszystkie pytania. Następnie dzielimy je na trzy kategorie, według źródeł, za pomocą których możemy na nie odpowiedzieć.

Czego dowiemy się o tym przedmiocie z internetu/książki/od eksperta?

Czego dowiemy się o tym przedmiocie od „świadka historii" - osoby, do której obecnie należy?

Co możemy „wyczytać" z tego przedmiotu, nie mając żadnych źródeł informacji (czyli wymyślić historię, używając jedynie własnej wyobraźni)?

Każda grupa ma za zadanie odpowiedzieć na pytania z jednej kategorii. Grupy pracują przez 1-2 godziny (w zależności od tego, ile pytań udało się wspólnie zadać). Po upływie wyznaczonego czasu zbieramy od uczestników wszystkie informacje, kolejno skreślając na tablicy pytania, na które uzyskaliśmy odpowiedzi.

KROK 3: PODSUMOWANIE

Omawiamy z grupą przeprowadzone ćwiczenie. Pytamy uczestników, jak rozumieją teraz rolę przedmiotu jako „wywoływacza pamięci". Rozmawiamy o tym, jakimi wspomnieniami i opowieściami dzielili się z nimi właściciele przedmiotu. Rozmawiamy o tym, czy trudne było samodzielne wyszukiwanie informacji. Wysłuchujemy historii „zmyślonej" przez trzecią, niemającą żadnych twardych danych grupę i zastanawiamy się, które z elementów tej historii pokrywają się z prawdą. Następnie wracamy do ćwiczenia z poprzedniego dnia, w którym uczestnicy mieli za zadanie zebrać ciekawe historie. Pytamy o to, jak przedmioty mogą nam w tym pomagać, jak związane z nimi wspomnienia mogą odnosić nas do szerszej historii oraz jak związana z nimi tajemnica i niedomówienia mogą pobudzać ciekawość i wyobraźnię.

WARIANTY:

W zależności od grupy odbiorców możemy nie skupiać się na przedmiotach, ale np. na miejscach związanych z lokalną historią.