Tag Archives: wymiana wiedzy

AKTYWNY DYSKUSYJNY KLUB FILMOWY

JAK TO ZROBILIŚMY?

Przemyśl to miasto w województwie podkarpackim, w którym wśród ponad sześćdziesięciu tysięcy mieszkańców około dwóch tysięcy stanowi mniejszość ukraińska. Młodzi mieszkańcy Przemyśla o polskich i ukraińskich korzeniach uczestniczyli w warsztatach obywatelskich oraz medialnych. Tematem, którym się zajęli, była tożsamość związana z wielokulturowością tego miasta – kwestia ważna zwłaszcza przy nasilających się w Przemyślu nastrojach ksenofobicznych. Działania miały na celu wsparcie integracji Ukraińców i Polaków. Podczas serii warsztatów młodzi twórcy zrealizowali dwa filmy krótkometrażowe: Anonim i Przemyśl to, opowiadające o ich osobistych doświadczeniach związanych z polsko-ukraińskimi relacjami. Podczas warszawskiej premiery filmów w kinie Muranów projekcji towarzyszyła dyskusja z publicznością i autorami filmu, a ekspertem podczas rozmowy była psycholożka międzykulturowa. Dyskusja umożliwiła poznanie kontekstu powstania filmów, ich odbioru przez mieszkańców Przemyśla oraz reakcji użytkowników internetu. Dodatkowo widzowie poznali twórców filmu oraz mogli osobiście odnieść się do problemów, które film porusza, skonfrontować z nimi swoje opinie.

KROK PO KROKU

Krok 1: Przygotowanie

Zastanówmy się nad filmem, który wybrać do DKF-u: o czym chcemy rozmawiać, jaka kwestia wydaje nam się ważna. Przygotowujemy listę problemów, które ten film porusza. Formułujemy dotyczące ich pytania. Porozmawiajmy o filmie z najbliższymi osobami, może pojawi się nowa, inna perspektywa.

Krok 2. Lista gości

Zastanówmy się, kto z naszego otoczenia mógłby poprowadzić dyskusję po filmie i kto mógłby przybliżyć publiczności konkretne zagadnienia. Poszukajmy ekspertów wśród lokalnych przedstawicieli organizacji pozarządowych i instytucji.

Krok 3. Dyskusja po filmie

Odnieśmy się do sytuacji bohaterów filmu. Czy publiczność też styka się z ukazanymi w filmie? Czy też je zauważa? Jeśli w filmie pojawiają się kwestie, które nie dla wszystkich są zrozumiałe (jak np. „czarne podniebienie” w Przemyśl to), wyjaśniamy je.

Krok 4. Podsumowanie

Ważne, aby na koniec spotkania pojawiło się kilka zamykających dyskusję słów od osoby prowadzącej: co udało nam się wypracować, czy odpowiedzieliśmy na któreś ze stawianych pytań.

Warianty:
Zachęcamy do poprowadzenia dyskusji wokół przywoływanych w opisie filmów, tj. Anonim https://vimeo.com/207008747 hasło: polskalab_1) i Przemyśl to (https://vimeo.com/207037171 hasło: polskalab_2)
Szczegółowy scenariusz takiego spotkania: „Sąsiedzi z mniejszości” Jana Dąbkowskiego jest dostępny na stronie www.polskalab.e.org.pl.

Program Polska Lab Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”
koordynator Karolina Śmigiel, filmy powstały dzięki warsztatom prowadzonym przez: Anię Dąbrowską, Joannę Grabarczyk, Martę Stróżycką i Bartka Żmudę.
Przemyśl, Warszawa

DOSTOSUJ PRZESTRZEŃ

Leave a reply

JAK TO ZROBILIŚMY?

Marta jest projektantką mebli i przedmiotów codziennego użytku. Dzięki współpracy ze Stowarzyszeniem mali bracia
Ubogich dotarła do trzech seniorek potrzebujących dostosowania przestrzeni swoich mieszkań. Razem z Maćkiem,
socjologiem, odwiedzili każdą z osób w jej domu, zrobili z nią wywiad, przeprowadzili dokumentację fotograficzną i
filmową. Następnie wspólnie z sześciorgiem wolontariuszy z firmy Sanofi za pomocą różnych metod warsztatowych
szukali rozwiązań zdiagnozowanych problemów. Na koniec wprowadzali zmiany, np. w jednym z mieszkań obniżyli szafkę
i zbudowali dodatkowy blat. Okazało się, że projekty poprawiające przestrzeń osób starszych nie muszą być kosztowne
i wymagać dużego remontu. Czasami wystarczy rozmowa, popołudnie i wiertarka, żeby realnie pomóc.

Projekt „Dom. Przestrzeń domowa osób starszych” w ramach programu „Wolontariat Sanofi”
Marta Morawska-Omalecka, Maciej Biedziński
autorka: Zuzanna Sikorska-Borowska

KROK PO KROKU

Krok 1: Wstępna rozmowa

Na spotkaniu z osobami, które potrzebują ulepszeń w swoich mieszkaniach, porozmawiajmy o tym, jak im
się mieszka, co lubią, a co chciałyby zmienić. Zadbajmy, by czuły się uważnie wysłuchane.

Krok 2: Rozpoczęcie diagnozy
Umawiamy się na spotkanie diagnostyczne. Najlepiej, jeśli przeprowadzimy je w dwie osoby, zawsze
dodatkowa para oczu i uszu pozwoli nam zaobserwować więcej. Na początek zapytajmy o ulubione
przedmioty w mieszkaniu. O to, co zmieniło się w ciągu ostatnich lat, co użytkownikowi zaczęło przeszkadzać,
jak spędza czas w tej przestrzeni, co mu sprawia trudność.

Krok 3: “Mapa codzienności”

Prosimy o opisanie nam typowego dnia. Pytamy o to, co użytkownik przestrzeni robi i gdzie. Czarnym markerem
rysujemy plan mieszkania, miejsca związane z poszczególnymi czynnościami zaznaczamy okręgiem,
dodajemy opis. Następnie robimy zdjęcia/filmy w tych punktach mieszkania – najlepiej czynności, sposobów
interakcji użytkownika z przestrzenią, słuchamy, dopytujemy o szczegóły. Pytamy o trudności i sposoby
radzenia sobie z nimi. Dopisujemy czerwonym długopisem do kółek na planie. Pytamy o ułatwienia, o osoby,
które pomagają, i dopisujemy je zielonym długopisem. Dopytujemy o przyjemności związane z użytkowanymi
miejscami, czy dokonano w ostatnim czasie jakichś usprawnień, np. zakupu urządzeń, przedmiotów
podnoszących codzienny komfort. Wszystkie przyjemności zaznaczamy na niebiesko.
Ważne, aby całą rozmowę nagrywać na dyktafon, robić dokumentację fotograficzną i ewentualnie filmową.

Krok 4: Spotkania koncepcyjne
Zbierzmy grupę osób, które interesuje cały proces. Może też są użytkownikami tej przestrzeni lub mogą
pomóc w sfinansowaniu zmian? Ważne, aby były tam osoby przyzwyczajone w swojej pracy do szukania
rozwiązań. Warto zaprosić projektanta/kę, rzemieślników. Robimy prezentację „mapy codzienności”: pokazujemy
zdjęcia i fragmenty filmów. Przygotowujemy pojedyncze duże kartki odpowiadające fragmentom
przestrzeni, np. stół w jadalni, korytarz, miejsce do gotowania w kuchni, do zmywania. Każdy nakleja za
pomocą post-itów swoje propozycje usprawnień. Bierzemy pod uwagę możliwości budżetowe i wolę
użytkowników.
Opracowane rozwiązania przekazujemy ekipie remontowej lub po zrobieniu zakupów (według sporządzonej
wcześniej listy) przystępujemy do przeróbek

Warianty:
Opisany pomysł możemy zastosować podczas pracy nad modernizacją wspólnej przestrzeni biura, organizacji
pozarządowej lub biblioteki czy domu kultury. Dużą wartością na pewno będzie działanie w grupie międzypokoleniowej.

W grupie siła

Leave a reply

JAK TO ZROBILIŚMY?

W wielu miastach Polski zaczęły działać rady seniorów. Nowo powstała rada to często grupa nieznających się osób. Członkowie jednej z rad seniorów, która rozpoczęła nową kadencję, szukali sposobu na to, by dowiedzieć się, jakie umiejętności, wiedzę i doświadczenie posiadają jako zespół. Pomogła im animatorka Maria: podczas jednego z pierwszych spotkań rady poprosiła uczestników, by wypisali odpowiedzi na pytania: „Co umiem?”, „Na czym się znam”, „Co lubię robić?”. Dzięki temu rada mogła rozpoznać indywidualne kompetencje poszczególnych członków rady i wydobyć potencjał rady jako grupy ludzi o różnorodnych umiejętnościach. Uczestnicy zobaczyli, jakie zadania najchętniej, skutecznie i z największym zaangażowaniem mogą wykonywać poszczególni członkowie rady. Zyskali szerszą wiedzę na temat swojego potencjału, a także aktualnych potrzeb, predyspozycji, możliwości i barier funkcjonowania jako rada seniorów.

projekt „Zoom na Rady Seniorów. Uniwersytet Obywatelski” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę” (projekt realizowany ze środków Funduszy EOG w ramach programu „Obywatele dla Demokracji”)
Maria Klaman
Polska

KROK PO KROKU:

Krok 1: Przygotowanie, wybór miejsca i daty spotkania
Zastanówmy się, gdzie zorganizujemy spotkanie. Może to być siedziba rady seniorów lub sala w miejscowej bibliotece, domu kultury, czy urzędzie. Ważne, by było to miejsce jasne i ciche, a sala znajdowała się w budynku dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych. Na spotkanie zapraszamy wszystkich członków rady seniorów, a także osobę, która współpracuje z radą z ramienia urzędu. Termin spotkania najlepiej ustalić na wcześniejszym posiedzeniu rady, tak by pasował jak największej liczbie osób. Jeśli w spotkaniu udział ma wziąć urzędnik, warto by odbyło się w godzinach jego pracy.

Krok 2: Lista kompetencji i umiejętności
Każdemu z uczestników wręczamy po kilka samoprzylepnych małych kartek w trzech kolorach. Prosimy ich, by na kartkach jednego koloru wypisali odpowiedzi na pytanie „Co umiem?”, na kartkach drugiego koloru: „Na czym się znam?”, a na trzeciego: „Co lubię robić?”. Zachęcajmy uczestników, by zapisywali wszystko, co im przyjdzie do głowy, nawet to, co wydaje się oczywiste. Im więcej rzeczy znajdzie się na kartkach, tym lepiej. Następnie kartki przyklejamy na ścianie, tablicy lub flipczarcie. Moderator odczytuje na głos wszystkie odpowiedzi i grupuje je na tablicy w kategorie, według podobieństwa. Tym sposobem otrzymujemy mapę umiejętności i kompetencji członków rady seniorów. Warto przyjrzeć się tym odpowiedziom i wspólnie zastanowić się także nad tym, jakich umiejętności brakuje w grupie, a byłby przydatne radzie do skutecznego działania. Jeśli takie obszary się pojawią, to znak, że byłoby dobrze poszukać ludzi, którzy w tych obszarach będą mogli wesprzeć działania rady.

Krok 2: Krążące pytania
Uczestnicy dzielą się na trzy grupy. Każdej wręczamy duży arkusz papieru i mazaki. Grupa nr 1 otrzymuje arkusz z nagłówkiem „Potencjał członków rady seniorów”; prosimy by grupa z wypisanych wcześniej umiejętności i kompetencji członków rady wybrała te, które jej zdaniem szczególnie przydadzą się w pracy rady seniorów. Grupie nr 2 wręczamy arkusz papieru z nagłówkiem „Potencjał grupowy rady seniorów” i pomocniczymi pytaniami: „Co umiemy jako rada?”, „W czym jesteśmy dobrzy?” „W czym mamy doświadczenie jako rada?”. Grupa nr 3 dostaje arkusz z nagłówkiem „Deficyty rady seniorów”. Jej zadaniem jest wypisanie wszystkiego, czego radzie brakuje do sprawnego działania: zasoby, kompetencje, wiedza.
W pierwszej rundzie uczestnicy mają 15 minut na przedyskutowanie swoich tematów i zapisanie odpowiedzi na arkuszach. Potem Grupa nr 1 przekazuje swój zapisany arkusz Grupie nr 2, Grupa nr 2 przekazuje swój arkusz Grupie nr 3, a Grupa nr 3 swój arkusz przekazuje Grupie nr 1. Uczestnicy dopisują kolejne punkty, uzupełniając odpowiedzi poprzedniej grupy. Po 10 minutach robimy kolejną rotację i dajemy uczestnikom 5 minut na dopisanie odpowiedzi na arkuszach. Dzięki temu każda z grup ma szansę przyjrzeć się temu, co napisał poprzednia i dopisać własne spostrzeżenia.

Krok 3: Podsumowanie i wnioski
Arkusze wieszamy w widocznym miejscu. Zachęcamy uczestników do skomentowania zapisanych treści, zadając pytania: „Co wydaje wam się najważniejsze?”, „Czy coś was w tym wszystkim zaskakuje?”, „Czy coś jeszcze przychodzi wam do głowy?”. Rozmawiamy o tym, w jaki sposób do sprawnego działania rady wykorzystać to, czego się dowiedzieliśmy.

Inkubator projektów

Leave a reply

JAK TO ZROBILIŚMY

Od 2002 roku Towarzystwo przeprowadziło przez proces „od pomysłu do realizacji” ponad 1000 innowatorów społecznych, twórców i animatorów. Najkrótsza definicja inkubacji w „ę”? To różnorodne, świadomie zaprojektowane działania, które wspierają rozwój i realizację projektów społeczno-kulturalnych i twórczych. To proces, który pozwala na realne wdrożenie pomysłu w życie i podniesienie jakości życia społeczności. Dla autorów pomysłów oznacza zdobycie nowych umiejętności, wyciągnięcie wniosków i zaplanowanie przyszłych działań. Nasze doświadczenie zbudowaliśmy na realizacji 13 programów inkubacyjnych, w których udział wzięło ponad 1000 osób. Wszystkie nasze inkubatory łączy: zindywidualizowane wsparcie, umożliwienie testowania swoich możliwości, szlifowanie pomysłów, rozwój od pomysłu do realizacji, przy wsparciu tutorów i procesu grupowego, realne wcielenie pomysłu w życie i dofinansowanie działań oraz wyciąganie wniosków i planowanie przyszłości. Wszystkie nasze inkubatory miały niewielką skalę – zakładały maksymalnie 30–35 inkubowanych projektów. Wiele je także różniło: niektóre wspierały działania twórcze, inne społeczno-kulturalne, niektóre są bardziej nastawione na rozwój osobisty, inne bardziej dedykowane społeczności lokalnej. Składała się na nie praca indywidualna i grupowa. Miały różną intensywność i czas trwania.
Autorzy pomysłów, których zapraszamy do inkubatorów, to animatorzy kultury, twórcy, innowatorzy społeczni, zarówno osoby bardzo młode, jak i seniorzy. To profesjonaliści i amatorzy. Ludzie, którzy postanowili zrobić swój pierwszy krok w działaniach społeczno-kulturalnych lub twórczych, ale także ci, którzy działając od dawna, poszukują nowych dróg rozwoju.

WIĘCEJ O METODZIE INKUBACJI TOWARZYSTWA INICJATYW TWÓRCZYCH „ę” czytaj w: KULTURALNY START-UP. OD POMYSŁU DO REALIZACJI. PODPOWIEDZI DLA INKUBATORÓW
(Marta Białek-Graczyk, https://issuu.com/towarzystwoinicjatywtworczyche/docs/kulturalnystartup/1)

Wybrane programy inkubacyjne w Towarzystwie Inicjatyw Twórczych „ę”: „1/1 Mistrz i uczeń”, „Animator in Residence, „Fotoprezentacje”, „Laboratorium Pomysłów”, „Migawki”, „Młodzi Menedżerowie Kultury”, „Polska.doc”, „Pracownia Design”, „Remapping Europe”, „Seniorzy w akcji”.

Koordynatorzy wymienionych programów: Marta Białek-Graczyk, Dorota Borodaj, Paulina Czapska, Eliza Gryszko, Maria Klaman, Magda Kubecka, Julia Łuczywo, Joanna Mikulska, Karolina Pluta, Krzysztof Pacholak, Agnieszka Pajączkowska, Zuzanna Sikorska-Borowska, Piotr Stasik, Katarzyna Ścieszka, Beata Tokarz-Kamińska.

KROK PO KROKU:

ROZPOCZYNANIE

Rozpoczynając inkubator, musimy sprawdzić zasoby i możliwości swojej organizacji/instytucji. Czy jesteśmy otwarci na ludzi i ich pomysły? Czy mamy zasoby i wiedzę, by wesprzeć ich w realizacji? Czy są w naszym zespole osoby z doświadczeniem realizacji samodzielnych przedsięwzięć, a jednocześnie chętne do podzielenia się swoją wiedzą i otwarte na „prowadzenie” innych? Czy możemy naszym uczestnikom zapewnić wsparcie finansowe i lokalowe? Spróbujmy określić skalę, w jakiej może działać nasz inkubator – czy możemy przyjąć 5, czy może 30 projektów? Ile projektów w ciągu roku możemy zaprosić? Po wstępnych refleksjach przyjdzie czas na zapytanie siebie – czy widzimy w naszej społeczności/miejscowości jakieś ważne wyzwanie społeczne i chcemy, by uczestnicy inkubatora znaleźli na nie rozwiązanie? Czy raczej jesteśmy ciekawi pomysłów i obserwacji mieszkańców naszej miejscowości i interesuje nas, z jakimi pomysłami na działania chcą przyjść? Kiedy to się uda, sformułujmy możliwie prosty przekaz o tym, do czego zapraszamy. Określmy to, co oferuje inkubator i jasno wyznaczmy obowiązki uczestników. Następnie aktywnie ich szukajmy, docierajmy do osób, które mają dobre pomysły, ale też do takich, które nigdy wcześniej nie pomyślały, że mogą je mieć. Zbierzmy grupę tutorów, określmy, jakich osób szukamy i zaprośmy na rozmowy rekrutacyjne.

PROWADZENIE

Wsparcie dla pomysłodawców szyjmy na miarę. Najpierw zastanówmy się, kto i w jakiej formie będzie mógł najlepiej podzielić się swoją wiedzą i być „osobą wspierającą” uczestnika. Rolą takiej osoby będzie przeprowadzenie uczestnika przez kolejne etapy tworzenia i realizacji swojego projektu. Będą to: inspirowanie się, określanie celów: (zarówno na poziomie projektu, jak i na poziomie osobistym), diagnoza i zbieranie informacji, testowanie, konceptualizacja, realizacja i ewaluacja oraz komunikacja osiągniętych efektów. W inkubatorze warto zaprojektować wsparcie łączące w sobie elementy: merytoryczne (praca z tutorem), wsparcie od grupy (praca warsztatowa z innymi pomysłodawcami), finansowe (minidotacja na działania), rzeczowe, lokalowe i promocyjne. Przygotujmy się na dużą niewiadomą, konieczność wsłuchiwania się w potrzeby uczestników i uruchamiania naszych zasobów, kontaktów i wiedzy organizacji. Kwestie związane z udziałem w inkubatorze dobrze wspólnie omówić i podpisać w formie prostego porozumienia (czas realizacji, wzajemne zobowiązania, możliwość rozwiązania współpracy, prawa do wyinkubowanych pomysłów).

ZAMYKANIE I KONTYNUACJA

Skoncentrujmy się na tym, by dobrze zamknąć proces. Rozgrywa się on na kilku poziomach: pierwszy to zamykanie projektu uczestnika/uczestniczki – podsuńmy mu/jej narzędzia do ewaluacji z odbiorcami jego/jej działań; drugi to zamykanie relacji i współpracy z tutorem; trzeci: zamykanie pracy uczestnika z grupą; czwarty: zamykanie pracy tutorów; i piąty: ewaluacja działania inkubatora przeprowadzona na poziomie organizacji. Wyciągnijmy wnioski z przeprowadzonych działań. Zastanówmy się, w jaki sposób chcemy dalej współpracować z absolwentami naszych działań. Czy widzimy dla nich miejsce w naszej organizacji (jako pracowników, wolontariuszy, ambasadorów działań)? Czy chcemy dalej wspierać ich pomysły? Jeśli tak, to w jaki sposób? Zebranymi wnioskami z realizacji inkubatora i wypracowanymi dobrymi pomysłami dzielmy się wewnątrz zespołu, a także szerzej z innymi organizacjami i instytucjami prowadzącymi podobne działania.

WARIANTY

Inkubator może zakładać pracę nad projektem indywidualnym (lub w małej grupie) lub dotyczyć projektu/rozwiązania generowanego kolektywnie. W drugim wypadku rolą organizatora inkubatora jest podać wyzwanie, w odpowiedzi na które uczestnicy mają za zadanie stworzyć projekt/rozwiązanie. Można pomyśleć o inkubatorze skierowanym do twórców – wtedy dotyczyć będzie on bardziej historii, którą twórca chce opowiedzieć, lub animatorów – wtedy będzie dotyczył bardziej działania ze społecznością.

Szyciem o życiu

Leave a reply

Jak to zrobiliśmy:

Stepnica to malutka miejscowość oddalona od Szczecina o siedemdziesiąt kilometrów. Kiedy zamieszkała tu Zosia – animatorka, zaobserwowała, że mieszkanki Stepnicy często spotykają się, żeby wspólnie szyć, dziergać i haftować, a przy pracy rozmawiają i wspominają. Tak powstał pomysł na projekt – „Przesz(ż)ycia”. Do współpracy Zosia zaprosiła Teresę – krawcową, która przez niemal pięćdziesiąt lat szyła ubrania dla kobiet z całej okolicy. Pomysł kursu krawieckiego przekształcił się w działanie międzypokoleniowe. Chodziło o to, aby stworzyć naturalną sytuację przekazania wiedzy przez osoby starsze, a także by wykorzystać ich twórczy potencjał.

Pierwszym i ważnym krokiem do zawiązania grupy były warsztaty integracyjne, w których brały udział wszystkie, starsze
i młodsze uczestniczki. Zostały poproszone o przyniesienie na następne spotkanie ważnych dla nich sukienek. Przy wsparciu Joanny – Latającego Animatora Kultury uczyły się podstawowych technik przeprowadzania wywiadu, aby przygotować się do opowiedzenia swoich historii. Pretekstem do osobistych wspomnień były losy sukienek. Opowieści zostały nagrane na dyktafon i spisane. Posłużyły za opisy zdjęć sukien, które stały się obiektami wystawy ,,Kolekcja opowieści’’.
Kolejne spotkania dotyczyły projektowania, szycia i przeróbek. Ich efektem były własnoręcznie zaprojektowane i wykonane nowe sukienki oraz przeróbki starych. Wydarzeniem podsumowującym całość działań był wiosenny piknik, na którym zaprezentowano wystawę oraz uszyte i przerobione sukienki.
Działanie stworzyło przestrzeń do wymiany doświadczeń międzypokoleniowych i zintegrowało lokalne środowisko kobiet. Uczestniczki spotykają się nadal przy okazji szycia, rękodzieła czy wspólnego czytania poezji. Zawiązało się kółko szycia.

projekt „Przes(ż)ycia”, program „Seniorzy w akcji” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”
Zofia Turniak, Teresa Struś, Joanna Mikulska
Stepnica, Centrum Edukacji Nieformalnej – Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Człowieka

Krok po kroku:

KROK 1: Zebranie grupy

Zbierzmy grupę osób zainteresowanych szyciem – zarówno młodych, jak i starszych, aby stworzyć możliwość wymiany międzypokoleniowych doświadczeń. Rozejrzyjmy się najpierw wśród bliskich osób. Potem poszukajmy krawcowej (lub krawca), aby włączyła się w nasze działania jako ekspertka. Warto dotrzeć do jej klientów i ich również zaprosić na warsztaty.

KROK 2: Działania integracyjne

Na pierwszym spotkaniu zaproponujmy ćwiczenia integracyjne. Odnieśmy się do wspólnoty doświadczeń zgromadzonych osób. Możemy nanieść na mapie Polski miejsca, skąd pochodzą uczestnicy lub ich rodziny, porozmawiać o historii regionu i podpytać o prywatne historie związane z działającymi tutaj rzemieślnikami: krawcami, fryzjerami, szewcami. Możemy wybrać przedmiot, który każdy z uczestników posiada i który stanie się pretekstem do wspomnień. Ważne, aby zwrócić uwagę na przedmioty lub wydarzenia, które mogą naturalnie zbudować więź między uczestnikami. Zebrane historie mogą być później zaprezentowane na
wystawie lub w publikacji.

KROK 3: Warsztaty kroju i szycia

Organizujemy specjalistyczne warsztaty z kroju i szycia, na których uczestnicy poznają tajniki projektowania i szycia ubrań. Ważne, aby zajęcia odbywały się w grupach międzypokoleniowych, tak aby wszyscy mogli się nawzajem wymieniać umiejętnościami i inspirować.

KROK 4: Prezentacja działań

Możemy specjalnie w tym celu zorganizować pokaz lub dołączyć do lokalnej imprezy, np. dni miasta, letniego pikniku, i przygotować specjalne stoisko, na którym zaprezentujemy wystawę oraz uszyte ubrania. Warto już wtedy pomyśleć o kontynuacji działań.

WARIANTY:

Działania możemy zakończyć pokazem mody, na którym uszyte ubrania zaprezentują uczestniczki. Stroje można pokazać
na manekinach lub zorganizować wystawę fotograficzną.
Jeśli chcemy kontynuować nasze działania, prezentację możemy wykorzystać jako promocję warsztatów wśród większej
grupy odbiorców.
Poza ubraniami można też pomyśleć o wspólnym projektowaniu dodatków, np. toreb, biżuterii.

Wymiana pasji

Leave a reply

Jak to zrobiliśmy:

Pomysł był prosty spotkanie ludzi, którzy mają ochotę podzielić się swoimi pasjami, a równocześnie są otwarci na nowe doświadczenia I chętni do nabycia nowych umiejętności. “Poszukiwacze adrenaliny, zbieracze magnesów, wielbiciele wariacji kulinarnych, hodowcy patyczaków bądź zwolennicy robótek ręcznych – u nas każdy może podzielić się swoją pasją, nawet tą najdziwniejszą, i zafascynować innych nowym bzikiem” – tak reklamowali swoje działania animatorzy z projektu. “Bzik za Bzika”.

Zorganizowali dziewięć otwartych warsztatów, na których warszawiacy mogli dowiedzieć się, jak się robi na drutach, tworzy fotoreportaż, przyrządza truskawki z serem pleśniowym, robi biżuterię, tańczy taniec hula, naprawia rowery, tworzy komiksowego superbohatera, jak się wycina szablony i gra w tajemniczą grę “Tantrix”. Tematy kolejnych spotkań wynikały wprost z zainteresowań i pasji osób zaangażowanych w “Bzika”
Okazuje się, że zainteresowanie taką formą spędzania wolnego czasu jest ogromne. Każde spotkanie warsztatowe promowane było oddzielnie i za każdym razem przeprowadzano odrębną rekrutację. Dzięki temu do projektu mogły dołączać wciąż nowe osoby i poszerzać ofertę zainteresowań, które można “wymienić”. Frekwencja przerosła oczekiwania organizatorów – na każdym spotkaniu był komplet uczestników!
“Bzik” pokazał, jak duży potencjał tkwi w rozwijaniu indywidualnych pasji, jak ważne (i przyjemne zarazem) może być dzielenie się z innymi i zarażanie pozytywną energią.

projekt “Bzik za Bzika” (program “Laboratorium Animatorni” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych “ę”)
Dorota Zakrzewska, Anna Żelikowska, Łukasz Zbroszczyk, Anna Balkana
Warszawa

www.bzikzabzika.org

Krok po kroku:

KROK 1: WYBÓR TEMATÓW

Najważniejsze są motywacje i pasje inicjatorów warsztatów. Zastanówmy się, jakie umiejętności możemy przekazać innym i czy nasze hobby może kogoś zainteresować. Następnie pomyślmy o tym, czego sami chcielibyśmy się dowiedzieć, czego się nauczyć i gdzie szukać kogoś kto mógłby nam w tym pomóc.
Warto organizować spotkania tematyczne poświęcone konkretnemu zagadnieniu.

KROK 2: NABÓR NA WARSZTATY

Do poprowadzenia spotkania zaprośmy osobę, która najlepiej zna się na danym zagadnieniu i swoją pasję przekaże pozostałym. Wybieramy miejsce – przyjazne i łatwo dostępne, gdzie przez dwie-trzy godziny będziemy mogli wspólnie pracować. Latem idealny będzie park albo miejski skwer.
Najpóźniej tydzień przed wydarzeniem informacja i harmonogram warsztatu muszą być gotowe. Ważne jest zaznaczenie, jakie materiały będą niezbędne na warsztatach, co trzeba kupić i przynieść ze sobą. Rozsyłamy informacje wszelkimi możliwymi kanałami. Najbardziej skuteczny jest internet i portale społecznościowe. Unikajmy skomplikowanych formularzy zapisów.

KROK 3: WARSZTATY

Warsztaty mogą mieć różną formę, mniej lub bardziej formalną. To zależy od tematu i od prowadzącego oraz jego osobistych predyspozycji. Z naszej strony musimy zadbać o podstawowe rzeczy, które umożliwią przeprowadzenie zajęć: jeśli tematem są kulinaria, zapewnienie dostępu do bieżącej wody i przestrzeni kuchennej jest niezbędne; jeśli organizujemy zajęcia plenerowe, naszym zadaniem jest zrobienie wcześniej dokładnego rekonesansu, sprawdzenie prognozy pogody itp.
Pod koniec każdego spotkania spytajmy w minisondzie o kolejne zajęcia. Znając potrzeby i potencjał uczestników, będziemy mogli dostosować do nich tematy przyszłych zajęć; stworzyć “bank zainteresowań”.

WARIANTY:

Spotkania mogą mieć charakter akcji, ogłaszanej i promowanej raz na jakiś czas, albo mogą to być cykliczne (np. cotygodniowe) warsztaty z ustalonym harmonogramem tematów. Łatwiej będzie wtedy promować nasz projekt.
Idea “banku zainteresowań” jest również możliwa do zrealizowania w wydaniu internetowym. Do dyspozycji mamy wiele forów internetowych, gdzie możemy za darmo tworzyć własne wątki tematyczne i nie wychodząc z domu, dzielić się pasjami i rozwijać własne zainteresowania.

Stuk-puk otwórz drzwi

Leave a reply

Jak to zrobiliśmy:

Bożena i Małgorzata, działając w tczewskim Ośrodku Pomocy Społecznej, niejednokrotnie miały okazję obserwować sytuacje, w których osoby starsze musiały rezygnować z wyjścia z domu ze względu na stan zdrowia, tracąc tym samym kontakt z bliskimi oraz możliwość udziału w życiu towarzyskim, społecznym i kulturalnym. Aby temu zaradzić, zebrały grupę wolontariuszy 50+ do pracy z osobami starszymi pozostającymi w domach. Jednym z elementów przedsięwzięcia były wizyty domowe u osób starszych i pomoc im. Wolontariusze wzięli udział w cyklu warsztatów, na których poznali nowe technologie. Zdobyli podstawową wiedzę i umiejętności korzystania z narzędzi internetowych.
Za pośrednictwem wolontariuszy osoby niewychodzące z domów korzystały z nowych technologii komunikacyjnych i zyskały możliwość uczestnictwa w życiu kulturalnym i towarzyskim.

projekt “Stuk-puk. Otwórz drzwi, pomogę Ci” (program “Seniorzy w akcji” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych “ę”)

Małgorzata Ciecholińska, Bożena Szczepańska

Tczew, Ośrodek Pomocy Społecznej

Krok po kroku:

KROK 1: ZORGANIZOWANIE GRUPY WOLONTARIUSZY

Znajdźmy w swoim otoczeniu potencjalnych wolontariuszy 50+. Zorientujmy się, jakie instytucje lub organizacje w naszej okolicy mogą skupiać aktywne osoby w tym wieku (uniwersytety trzeciego wieku, organizacje pozarządowe, koła gospodyń wiejskich, kluby seniora itp.). Przyszłych wolontariuszy dobrze ze sobą spotkać i zapoznać. Warsztaty integracyjne, rozmowy, wspólne wyjścia pozwolą uczestnikom zaobserwować, co ich łączy, poznać swoje silne i słabe strony, umiejętności, doświadczenia. Zintegrowana i mająca w sobie oparcie grupa to najlepszy wstęp do wolontariatu.

KROK 2: WARSZTATY INFORMATYCZNE

Zapraszamy do współpracy informatyka, z którym – zależnie od poziomu umiejętności uczestników – ustalamy zakres i czas szkoleń dla wolontariuszy. Uczestnicy po zajęciach powinni umieć korzystać z internetu, Skype’a, wysyłać i odbierać e-maile, uczestniczyć w wideokonferencjach, a także obsługiwać laptopy.

KROK 3: WIZYTY W DOMACH

Ustalamy z grupą wolontariuszy 50+ częstotliwość wizyt domowych i ich charakter, przygotowujemy grafik i dokładne terminy spotkań zespołu. Dobrze, kiedy wizyty u osób starszych realizowane są przez dwie osoby. Praca w parach dodaje odwagi i tworzy dobrą energię. Pamiętajmy również, że w przypadku wizyt w prywatnej przestrzeni warto zostać na początku wprowadzonym np. przez pracownika Ośrodka Pomocy Społecznej lub członka rodziny. Wolontariusze to osoby obce. Zaanonsowanie daje nam większą szansę zbudowania relacji opartej na zaufaniu już od samego początku. Wolontariusze podczas wizyty powinni być wyposażeni w laptopy z dostępem do internetu. W trakcie spotkania osoby odwiedzane mają możliwość rozmowy z rodziną za pomocą Skype’a, mogą uczestniczyć w warsztatach bądź koncertach za pomocą wideokonferencji. Jest coraz więcej wydarzeń kulturalnych, które są bezpośrednio transmitowane w sieci.

KROK 4: SPOTKANIA WOLONTARIUSZY

Warto zapewnić grupie wolontariuszy miejsce i czas na regularne spotkania, aby mogli podzielić się swoimi wrażeniami z odwiedzin. Pomyślmy o obecności na takich spotkaniach kogoś z psychologicznym przygotowaniem do pracy z osobami chorymi czy niepełnosprawnymi – w przypadku trudnych pytań, wątpliwości dobrze sięgnąć po wskazówki specjalisty. Zapewnienie możliwości wymiany doświadczeń nie tylko ułatwi planowanie kolejnych spotkań, ale przede wszystkim buduje wspólnotę działań w grupie. Nie zapomnijmy też promować działań wolontariuszy – poprzez wystawy zdjęć z projektu, artykuł w gazecie albo program w lokalnej telewizji.

WARIANTY:

Nowe technologie i nowoczesne narzędzia internetowe można wykorzystać w pracy z praktycznie każdą grupą wiekową. W przypadku osób starszych wizyty te mogą mieć miejsce wszędzie tam, gdzie mają one utrudniony kontakt z bliskimi czy uczestniczeniem w życiu społeczno-kulturalnym – w szpitalach, placówkach opieki społecznej czy w tzw. domach spokojnej starości.

Pogotowie filozoficzne

Leave a reply

Jak to zrobiliśmy:

Martę, absolwentkę filozofii, zainteresowała idea terapii filozoficznej, u podstaw której leży przekonanie o dobroczynnym wpływie filozofii na psychikę człowieka. Zauważyła, że brakuje przestrzeni dla rozmów na ważne, uniwersalne tematy. Zorganizowała trzymiesięczny cykl warsztatów filozoficznych „Pogotowie filozoficzne”. Każde spotkanie poświęcone było innemu tematowi (człowiek, zwierzę, roślina, wartości: szczęście, dobro, tolerancja itp.) lub konkretnemu tekstowi filozoficznemu (np. “Przyjemność tekstu” Rolanda Barthesa czy “List o tolerancji” Johna Locke’a).
Spotkania odbywały się regularnie raz w tygodniu, uczestniczyła w nich grupa 15 osób w wieku 50+. Na spotkania zapraszani byli różnorodni goście, których praca lub działalność była związana z omawianymi zagadnieniami. Z czasem dyskusjom zaczęły towarzyszyć inne działania, np. sonda uliczna z pytaniem: „Jakie słowo sprawia Panu/Pani przyjemność?”.

W opinii uczestników zajęcia były przestrzenią wolną od osądzania, pozwalającą spojrzeć na wiele zagadnień z różnych perspektyw, w której spotykali się ludzie o różnych doświadczeniach i poglądach. Było to również miejsce poznawania nowych idei, działań, tekstów kultury. Dzięki inicjatywie uczestników warsztatów „Pogotowie” miało swoje kolejne edycje, spotkania odbywały się regularnie przez 3 lata.

projekt “Pogotowie filozoficzne” (program „Laboratorium Animatorni” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”)

Marta Pawlaczek

Warszawa

www.pogotowiefilozoficzne.blogspot.com

Krok po kroku:

KROK 1: ZGROMADZENIE GRUPY

Zastanówmy się, jak dotrzeć do osób, które chcemy zaprosić na nasze spotkania. Jeżeli zależy nam na przedstawicielach jakiejś konkretnej grupy, pomyślmy, gdzie ich możemy znaleźć. Pierwszych chętnych poszukajmy wśród znajomych, możemy utworzyć wydarzenie na Facebooku, rozwiesić plakaty lub rozdawać zaproszenia w miejscach, gdzie bywają ludzie, których nasz pomysł może zainteresować.

KROK 2: WYBÓR TEMATU

Tematy do rozmów na spotkania znajdziemy wszędzie – w gazecie, w rozmowie zasłyszanej w tramwaju, w serialu telewizyjnym. Zadbajmy, by nadać im atrakcyjną formę, znajdźmy fragment filmu, piosenki, zdjęcie, artykuł. Tematy mogą być hasłowe, ważne jest, abyśmy umieli popatrzeć na zagadnienie z różnych perspektyw.

KROK 3: ZAPROSZENIE GOŚCI

Gdy mamy już wybrany temat, pomyślmy o zaproszeniu gościa, który zajmuje się obszarem związanym z tematem naszego spotkania, np. jeżeli będziemy rozmawiać o tolerancji, zaprośmy kogoś, kto pracuje z uchodźcami, jeśli o odpowiedzialności, kogoś, kto działa w organizacji pomocowej, a jeśli o roślinach – etnobotanika i frutarianina. Warto zaproszonej osobie na tydzień-dwa przed spotkaniem przesłać tekst, o którym będziemy dyskutować i uzgodnić oczekiwania co do jej udziału w warsztatach.

KROK 4: DALSZE DZIAŁANIA

Tematy kolejnych spotkań, teksty kultury, które przeczytamy i obejrzymy, ustalamy razem z uczestnikami. Zastanówmy się, co można zmienić, ulepszyć, szukajmy nowych form działań.

WARIANTY:

Podczas jednego ze spotkań możemy wyjść na ulicę lub plac i przeprowadzić sondę na temat związany z naszą dyskusją, odpowiedzi zapisywać na kolorowych kartkach i przyczepiać do dużej korkowej tablicy. Możemy zaproponować uczestnikom warsztatów performatywne czytanie wybranego tekstu – na ulicy przeczytajmy tekst na głos, z podziałem na role – tak by zainteresować przechodniów.

Książka kucharska naszej okolicy

Leave a reply

Jak to zrobiliśmy:

W Lipniku działa Koło Gospodyń Wiejskich, a jego członkinie lubią gotować i postanowiły spopularyzować tradycyjne receptury. Tak zrodził się pomysł stworzenia książki kucharskiej. Podczas warsztatów kulinarnych zorganizowanych wspólnie z animatorkami – Kasią i Martą przygotowały tradycyjną potrawę – robioną na serwatce i podawaną z jajkami chrzanówkę. Taką zupę można zjeść jedynie podczas Świąt Wielkanocnych i tylko w tej okolicy. Zebrane w czasie wspólnego gotowania materiały (receptury, anegdoty wielkanocne, fotografie) posłużyły do stworzenia niewielkiej książeczki w formie e-booka. Znalazł się w niej co prawda tylko jeden przepis, ale na tyle atrakcyjny, że po zamieszczeniu e-booka na stronie internetowej chrzanówka bardzo szybko spotkała się z zainteresowaniem czytelników z różnych stron Polski, którzy zadeklarowali, iż odtworzą przepis w czasie zbliżających się świąt.

Same warsztaty obudziły w uczestniczkach chęć odświeżenia pamięci o dawnych zwyczajach i daniach oraz rozszerzenia publikacji o kolejne przepisy. Gospodynie postanowiły przypomnieć o nich także pozostałym mieszkańcom, podczas najbliższych dożynek. Tworzenie książki, która bazuje na powszechnej, choć często niedocenianej wiedzy, a w tym przypadku wydobycie ukrytych umiejętności i wspomnień, dowartościowanie ich, pozwoliło włączyć mieszkanki Lipnika w proces wytwarzania kultury, a miejscową bibliotekę wzbogacić o nową publikację.

program „Latający Animatorzy Kultury i Latający Socjologowie dla bibliotek” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”

Katarzyna Wala, Marta Jasińska

Lipnik

Krok po kroku:

KROK 1: WPROWADZENIE DO PROJEKTU

Zapraszamy na spotkanie zainteresowanych poszukiwaniami kulinarnymi. Możemy na przykład zamieścić informacje o działaniu na naszej stronie internetowej, stworzyć wydarzenie na Facebooku. Rozmawiamy o tradycyjnej kuchni regionu, lokalnych zwyczajach związanych ze świętami i gotowaniem. Naszym zadaniem jest pobudzenie w uczestnikach zmysłu badawczego (etnograficznego), dzięki któremu będą mogli wyruszyć w teren i odkryć zapomniane już smaki i zapachy. W czasie spotkania można opracować przykładowe pytania, jakie zadamy podczas rozmów z mieszkańcami okolicy.

KROK 2: BADANIA TERENOWE

Przeprowadzamy wywiady z osobami, które pamiętają, jak się kiedyś gotowało, żeby zdobyć tradycyjne receptury (świąteczne i codzienne, proste), a jeśli istnieje taka możliwość, namawiamy je do przyrządzenia któregoś z dań. Wywiady możemy nagrywać na dyktafon albo notować najważniejsze informacje (np. anegdoty związane z przygotowywaniem posiłków). Ważnym elementem procesu badawczego jest fotografowanie – można uwiecznić w ten sposób potrawy albo ich najważniejsze składniki, zachowane stare naczynia, narzędzia kuchenne, piece chlebowe, zeszyty z przepisami.

KROK 3: PRACA NAD KSIĄŻKĄ

Zbieramy najciekawsze przepisy i układamy je w kategorie (np. świąteczne, regionalne, proste; przepisy Pani X, Pana Y). Staramy się tak je zredagować, aby ktoś, kto opisywanych potraw nigdy nie przyrządzał, mógł je z łatwością odtworzyć na podstawie receptury. Ciekawym uzupełnieniem książki będą spisane opowieści, wspomnienia, zwyczaje. Jeśli zdobytym przepisom towarzyszy opowieść, wspomnienie, zwyczaj, to należy je spisać, ponieważ mogą stanowić ciekawe uzupełnienie książki.
Gromadzimy też wszystkie zdjęcia, jakie zostały zrobione podczas działania. Wspólnie obrabiamy je za pomocą dostępnych w internecie darmowych oprogramowań albo popularnych aplikacji. Wybieramy najlepsze zdjęcia, które znajdą się w książce. Następnie składamy całość w programie Power Point (prosty w obsłudze i ogólnodostępny program, gotowy materiał wystarczy eksportować jako pdf), albo w bardziej zaawansowanym Scribusie. Ostateczną wersję drukujemy na papierze do zdjęć.

WARIANTY:

Tworzeniu książki może towarzyszyć wspólne gotowanie. Przyrządzanie któregoś z dań może też zwieńczyć cały projekt
i stanowić dodatek do spotkania, na którym książka zostanie zaprezentowana. Książkę można przygotować w taki sposób, aby po wydrukowaniu z łatwością dało się dopisywać albo doklejać do niej kolejne przepisy, natomiast pracę w formie e-booka zamieścić można na stronach internetowych lokalnych organizacji

10 Minut inteligentnej rozmowy

Leave a reply

Jak to zrobiliśmy:

Program Polska.doc to cykl intermedialnych warsztatów i spotkań dla młodych twórców (fotografów, filmowców i twórców multimedialnych). Jego elementem były wykłady, konsultacje i spotkania z praktykami i teoretykami polskiego filmu i fotografii dokumentalnej. Jedno z tych spotkań miało szczególna formę – to „10 minut inteligentnej rozmowy”. W czasie tego wydarzenia uczestnicy mogli jednocześnie spotkać się z kilkunastoma ważnymi postaciami ze świata kultury i sztuki, którym zadawali pytania i z którymi dzielili się swoimi przemyśleniami i pomysłami, szukając tez u nich wsparcia i inspiracji w realizowanych przez siebie projektach. W spotkaniu wzięli udział uczestnicy programu Polska.doc oraz kilkanaście osób spoza tej grupy, które wcześniej mailowo zgłosiły się do udziału w wydarzeniu. Przy kawiarnianych stolikach zasiadali zaproszeni goście – filmowcy, fotografowie, teoretycy sztuki, kuratorzy, dziennikarze i animatorzy społeczni, sięgający w swojej pracy po narzędzia wizualne. Uczestnicy (po 2–3 osoby) dosiadali się do stolików. Mieli dokładnie 10 minut na rozmowę z wybranym gościem. Po upływie tego czasu zmieniali stolik i rozmówce.

Ta formuła doskonale sprawdziła się nie tylko w projektach skierowanych do młodych twórców, lecz dała się modyfikować i stosować do niemal każdego obszaru tematycznego.

projekt „Polska.doc” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”
Paulina Czapska, Dorota Borodaj
Warszawa

Krok po kroku

KROK 1: WYBÓR TEMATU

Określamy obszar tematyczny, którego będzie dotyczyć wydarzenie (np. praca z lokalna pamięcią, aktywizacja seniorów, sztuka społecznie zaangażowana etc.). Zastanawiamy się, do kogo chcemy skierować to wydarzenie – czy pracujemy ze stała grupa uczestników w ramach jakiegoś projektu, czy chcemy np. stworzyć otwarte spotkanie dotyczące tematyki ważnej dla mieszkańców naszej miejscowości lub dzielnicy (wtedy umieszczamy ogłoszenie w internecie, lokalnej gazecie itp). Pamiętajmy, ze uczestników powinno być maksymalnie trzy razy więcej niż gości.

KROK 2: DOBÓR GOŚCI

Tworzymy listę wymarzonych gości. Żeby całe wydarzenie zamknęło się w 3 godzinach, powinno być ich maksymalnie 10. Lepiej na początku wypisać ich nieco więcej – zapewne nie każdemu będzie odpowiadała formuła lub termin spotkania. Szukamy sposobów na skontaktowanie się z nimi, wysyłamy zaproszenia. Przygotowujemy biogramy gości, którzy potwierdzili swój udział. Wysyłamy je do uczestników lub drukujemy,
żeby rozdać uczestnikom spotkania. Załączamy linki do ich stron internetowych, filmów, artykułów itp.

KROK 3: PRZYGOTOWANIE MIEJSCA I WYBÓR OSOBY PROWADZĄCEJ

Przygotowujemy miejsce, w którym odbędzie się cała akcja. Może to być zarówno kawiarnia, jak i biblioteka, dom kultury lub wiejska świetlica zaadaptowana na potrzeby tego wydarzenia. Musimy zapewnić tyle stolików, ilu spodziewamy się gości. Miedzy stolikami powinno być tyle miejsca, żeby uczestnicy sobie nawzajem nie przeszkadzali. Wyznaczamy osobę prowadząca spotkanie, która jednocześnie będzie pilnowała czasu.

KROK 4: SPOTKANIE

Osoba prowadząca powinna rozpocząć wydarzenie od krótkiego przedstawienia wszystkich gości. Następnie do każdego z nich dosiada się od 1 do 3 uczestników. Od tej pory maja 10 minut na rozmowę (ten czas może być umowny – jeśli gości jest nieco mniej, możemy czas rozmowy przedłużyć do kwadransa). Po upływie tego czasu prowadzący daje sygnał uczestnikom, ze należy zmienić stolik (przyda się tu zapewne nagłośnienie). Na zmianę stolika jest ok. 3 minut (w czasie każdej przerwy prowadzący może dosiadać się do kolejnych gości i zadawać im jedno pytanie

WARIANTY:

W podobnej formule możemy zorganizować „Targowisko wiedzy” – spotkanie, które jest okazja do wymiany wiedzy miedzy doświadczonymi animatorami kultury, artystami i lokalnymi liderami z osobami szukającymi inspiracji do własnych działań w podobnym obszarze. Taka formuła świetnie sprawdza się w przypadku szkoleń, warsztatów czy konferencji, w których chcemy przełamać klasyczna wymianę wiedzy ex cathedra i umożliwić bliskie i efektywne spotkanie z grupa ekspertów – praktyków bądź teoretyków, których wiedza i doświadczenie może w istotny sposób wzbogacić wiedzę i wesprzeć działania uczestników.