Jak to zrobiliśmy:

Na warszawskim Targówku jest kilka filii bibliotecznych. Bez problemu trafiają tam stali bywalcy, ale niektórzy mieszkańcy nadal je omijają. Dlatego animatorzy kultury Zuza i Janek, socjolożka Agata i projektant Robert wspólnie z bibliotekarkami przeprowadzili cykl warsztatów pt. „Bibliowskaz”, których celem było zaprojektowanie rozwiązania dla lokalnej biblioteki, promującego jej działania wśród mieszkańców. Warsztaty prowadził Robert – któremu zależało na włączeniu w prace projektowe mieszkańców, lokalnych działaczy i pracowników biblioteki. Ponieważ niektórzy uczestnicy deklarowali, że nie czują się projektantami, prowadzący warsztat przeprowadził proste i atrakcyjne ćwiczenie pokazujące, jak łatwo rozbudzić własną kreatywność. Działanie stanowiło jednocześnie wstęp do późniejszych zadań z modelowania i przestrzennego ilustrowania koncepcji.

Na dużym stole złożonym z kilku mniejszych ławek szkolnych, pośrodku dużej sali, został rozłożony czarny brystol. Obok stołu, na statywie, umieszczono aparat fotograficzny, którego kadr obejmował zarówno blat, jak i powierzchnię podłogi pod stołem. Poza kadrem leżała otwarta ryza białego papieru. Zadaniem uczestników było układanie kolejno kartek w dowolny, wymyślony przez siebie sposób, na czarnym tle. Po każdym ruchu obraz był fotografowany. Okazało się, że każdy miał inną strategię. Niektórzy zgniatali lub składali kartki, jedni dokładali swoje kartki do już leżących, inni kładli w nowe miejsca. Po kilku rundach czarna powierzchnia wypełniła się białym wzorem. Potem każda z osób opowiadała, jak interpretuje powstałą w ten sposób kompozycję. Zadanie dało też możliwość omówienia własnych strategii działania – jedni odkryli, że dążą do porządku, układając kartki, inni burzyli powstający ład. Zdjęcia robione podczas akcji zmontowano w postaci animacji poklatkowej. W ten sposób powstała nie tylko przestrzenna instalacja, ale też film przedstawiający proces jej powstawania. Dla projektanta była to okazja do poznania grupy poprzez działanie, dla uczestników rozpoznania swoich twórczych możliwości i oswojenia się ze sobą.

projekt “Pracownia Design” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych “ę”
Jan Mencwel, Agata Nowotny, Robert Pludra, Zuza Sikorska
Warszawa, Biblioteka Publiczna

Krok po kroku:

KROK 1: PRZYGOTOWANIE

W sali przygotowujemy dwa stoły: jeden duży (może być złożony z kilku mniejszych, tak, by w sumie tworzył blat o wielkości ok. 2×3 m), który ustawiamy na środku i drugi mniejszy, na którym kładziemy ryzę papieru. Oczyszczamy miejsce wokół stołu ze zbędnych sprzętów (np. krzeseł, toreb czy plecaków etc.). Blat stołu okładamy czarnym brystolem – może być to kilka stykających się ze sobą arkuszy. Dobrze przykleić je od spodu taśmą, żeby się nie przesuwały. U szczytu stołu rozkładamy statyw z aparatem fotograficznym (zamiast statywu do aparatu można wykorzystać drabinę lub regał czy inny wyższy od stołu mebel). Sprawdzamy, czy kadr w aparacie obejmuje czarny kwadrat stołu.

KROK 2: DZIAŁANIE

Pierwsze zdjęcie – czarnego tła – robimy przed rozpoczęciem działań. Następnie każdy z uczestników sięga po kartkę i dokłada ją według własnego uznania. Po każdym ruchu robimy zdjęcie zmieniającej się instalacji. W zależności od tego, ilu uczestników liczy grupa i jak duży jest stół, zadanie powtarzamy kilka razy, aż do zapełnienia blatu białymi kartkami.

KROK 3: PODSUMOWANIE I PREZENTACJA

Na zakończenie staramy się wspólnie zinterpretować powstały obraz. Czy coś przedstawia? Z czym nam się kojarzy? Zapytajmy też uczestników, jak czuli się podczas zabawy. Co ich zdziwiło? Co zaobserwowali? Co ich zdenerwowało? Czym się kierowali, dokładając kolejne kartki? Zdjęcia należy zgrać do komputera i zmontować film poklatkowy. Jeśli nie mamy takiej możliwości, można zaprezentować je jako pokaz slajdów w przeglądarce do zdjęć, co da efekt zbliżony do animacji.

WARIANTY:

Działanie można uprościć, przyklejając czarny papier na podłogę. Zmniejsza to jednak efektywność zadania.

Jak to zrobiliśmy:

Na Targówku, warszawskim osiedlu z wielkiej płyty, dwójka animatorów, projektant i socjolożka, przeprowadzili warsztaty, podczas których zachęcali bibliotekarki oraz mieszkańców do twórczej pracy. Uczestnicy zostali poproszeni o zastanowienie się, co może się przydać ludziom w bibliotece i o stworzenie prototypów swoich rozwiązań z kartek białego papieru.

Na początku mieli wątpliwości, czy sam papier wystarczy. Po chwili jednak rozwiązania  zaczęły się pojawiać. Po kwadransie każdy miał co najmniej kilka papierowych prototypów. Wśród nich były rzeczy funkcjonalne, jak np. osłonka przeciwsłoneczna, zakładka do książki, jak i zabawne, np. kulka z papieru, którą można do kogoś rzucić.
To proste ćwiczenie (autorstwa architekta, Oskara Hansena), często wykorzystywane przez dizajnerów na początku procesu projektowego,  pozwoliło wygenerować dużo pomysłów w krótkim czasie,  uruchomiło w grupie kreatywną energię, pokazało, że prostymi środkami można przedstawić swoją koncepcję.

projekt “Bibliowskaz” (program Pracownia Design Towarzystwa Inicjatyw Twórczych “ę”)
Zuza Sikorska, Robert Pludra
Warszawa, Targówek

Krok po kroku:

KROK 1: PRZYGOTOWANIE

Zastanówmy się, jak sformułować zadanie dla uczestników, aby miało związek z tematem warsztatów, np. jeżeli prowadzimy warsztaty dla osób, które zajmują się planowaniem zagospodarowania przestrzennego parku, to zadanie może dotyczyć rozwiązań służących użytkownikom tej przestrzeni.
Przygotowujemy wspólny stół, przy którym mogą usiąść uczestnicy. Działanie może odbywać się w sali lub na dworze.

KROK 2: DZIAŁANIE Z KARTKĄ

Prosimy uczestników, aby ciągu 15 minut każdy samodzielnie wykonał z kartek jak najwięcej obiektów o różnych funkcjach. Kartki można giąć, drzeć, składać, miąć.
Jeden przedmiot powinien być zrobiony z jednej kartki. Na tym etapie najważniejsze jest szybkie tempo i liczba pomysłów. Każdy pracuje jak najszybciej, nie przejmując się precyzją wykonania.

KROK 3: PRZEDSTAWIANIE PROJEKTÓW

Po skończonym zadaniu uczestnicy po kolei prezentują swoje prototypy, krótko omawiając funkcje każdego z nich. Warto umówić się z uczestnikami, że nie oceniamy pomysłów na etapie prezentowania, ale traktujemy to jako zabawę. Im bardziej oderwana od rzeczywistości koncepcja, tym większy kryje się w niej potencjał.

KROK 4: PODSUMOWANIE DZIAŁANIA

Poprośmy każdego z uczestników, żeby powiedział, co to ćwiczenie mu dało. Zwykle ludzie są rozbawieni i zdziwieni tym, jak bardzo potrafią być kreatywni. Jeżeli ćwiczenie służy rozruszaniu grupy, wtedy te wrażenia wyzwalają energię, która przyda się w dalszej pracy.
Zadanie może też być wprowadzeniem do dyskusji i dalszej pracy nad poruszonymi zagadnieniami.

WARIANTY:

Papierowe prototypy mogą służyć za punkt wyjścia do projektowania i konstruowania sprzętów/obiektów w przestrzeni, która chcemy zmienić.