Jak to zrobiliśmy:

Drzwi Żuromińskiego Centrum Kultury wychodzą na miejski park. Pracownicy ŻCK zastanawiali się, w jaki sposób wykorzystać park do działań centrum. Zanim zaczęli podejmować decyzje, chcieli sprawdzić, jak z tej przestrzeni korzystają na co dzień mieszkańcy. Przy wsparciu badaczy – Agaty i Łukasza – przeprowadzono obserwację parku. Przez dwa dni (świąteczny i powszedni) bez przerw (nawet w nocy) to, co działo się w jego obrębie, było rejestrowane aparatem fotograficznym. Na piętrze ŻCK, w oknie, z którego widać cały park, ustawili aparat. Zdjęcia robili co godzinę. Za każdym razem badacze zapisywali swoje obserwacje we wcześniej przygotowanej tabeli (tzw. tabeli obserwacji). Po zakończonej obserwacji zdjęcia zostały ułożone chronologicznie godzina po godzinie.

Okazało się, że park żyje właściwie przez całą dobę, zmieniają się tylko grupy ludzi korzystające z niego w różnych godzinach. W ciągu dnia mieszkańcy, którzy robią zakupy w okolicznych sklepach, skracają sobie drogę do domu, idąc przez park. Wieczorem i nocą park to miejsce spotkań młodych ludzi. Wiedza zdobyta w trakcie obserwacji pozwoliła pracownikom ŻCK ustalić, jakie grupy przychodzą do parku, kiedy z niego korzystają i które części parku są najczęściej odwiedzane. Dzięki temu dowiedzieli się, gdzie najlepiej postawić tablice informujące o działaniach centrum oraz gdzie powinny mieć miejsce działania skierowane do poszczególnych grup odbiorców.

projekt „ZOOM na domy kultury. Laboratorium zmiany” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”
Agata Nowotny, Łukasz Ostrowski
Żuromin, Żuromińskie Centrum Kultury

Krok po kroku:

KROK 1: PRZYGOTOWANIE

Określamy, jaką przestrzeń będziemy obserwować. Wybierzmy dogodny punkt obserwacyjny (może to być okno albo na przykład zaznaczony kredą na chodniku punkt, w którym będziemy się regularnie pojawiać z aparatem). Zróbmy kilka zdjęć na próbę – sprawdźmy, czy w kadrze jest wszystko to, co nas interesuje. Zapamiętajmy ustawienia aparatu tak, żeby za każdym razem powtarzać dokładnie to samo ujęcie. Zanim zaczniemy obserwację, zastanówmy się, czego chcemy się dowiedzieć. Czy interesuje nas, kto i kiedy przychodzi w dane miejsce, jak spędza czas. W zależności od tych pytań stwórzmy tabelę obserwacji, w której będą uwzględnione szczegółowe pytania. Tabela powinna być podzielona na godziny. Przy każdej godzinie należy zanotować: kto obecnie przebywa w obserwowanym miejscu, ile tych osób jest, co robią.

KROK 2: OBSERWACJA

Wyznaczamy termin realizacji. Dzielimy się zadaniami i dokładnie ustalamy godziny, w których będą robione zdjęcia – wyznaczamy osoby odpowiedzialne za zrobienie zdjęć w danym momencie. Jeśli będziemy robić jedno zdjęcie na godzinę, rezultat będzie efektowny (można będzie np. ułożyć obrazkową historię pokazują- cą miejsce godzina po godzinie przez całą dobę). Można też robić zdjęcia rzadziej, ale przynajmniej kilka razy dziennie, żeby uwzględnić różne pory i mieć materiał porównawczy.

KROK 3: ANALIZA WYNIKÓW

Po zakończonej obserwacji wgrajmy na komputer wszystkie zdjęcia, przeczytajmy i przeanalizujmy notatki. Spotkajmy się w takiej samej grupie, która robiła obserwacje, może się okazać, że w notatkach pojawiają się jakieś skróty myślowe i nie wszystko jest zrozumiałe.
Zdjęcia, o ile nie będzie widać na nich twarzy poszczególnych osób, warto pokazać mieszkańcom, np. stworzyć wystawę albo opublikować na stronie internetowej.

WARIANTY:

Metodę tę możemy zastosować np. jeśli w naszej miejscowości planowana jest przebudowa w jakiejś przestrzeni – parku, ulicy, skweru. Obserwację możemy rozwinąć, wybrać się w określone miejsce z notatnikiem i siedząc na jednej z parkowych ławek, obserwować, co dzieje się w parku. Jeśli się na to zdecydujemy, to zadbajmy, aby obserwacje i notatki były (tak jak zdjęcia) robione konsekwentnie w określonych godzinach i przez określony czas.

Jak to zrobiliśmy:



Drzwi Żuromińskiego Centrum Kultury wychodzą na park miejski, przez który codziennie przechodzi wiele ludzi w drodze do pracy, sklepu, urzędu, w sobotę – na targ, a w niedzielę do kościoła. Zespół domu kultury postanowił dowiedzieć się, co mieszkańcy myślą o skwerze i czy lubią spędzać tam czas. Wszystko po to, żeby zastanowić się, jaki użytek z tego miejsca i swojej lokalizacji może zrobić dom kultury. Zespół, z pomocą badaczy i animatorów Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”, zrobił rozpoznanie sposobu korzystania z przestrzeni wykorzystując metodę zwaną analizą śladów.



Na kartce A4 narysowano szkicowy plan parku, wraz ze ścieżkami, placem, otaczającymi go budynkami. Następnie plan skserowano w kilkudziesięciu egzemplarzach. Wyposażeni we flamastry badacze-amatorzy ruszyli w teren. Pytali przechodniów i prosili, by zaznaczyli na mapie trasę, jaką najczęściej przemierzają park. Prosili też o zaznaczenie charakterystycznych miejsc – które są lubiane i nielubiane, i dlaczego. Po kilku dniach akcji, zebrano wszystkie uzupełnione mapy i na czystym egzemplarzu naniesiono wszystkie ślady – trasy, które zaznaczyli pytani ludzie. Bardzo wyraźnie zaznaczyła się najpopularniejsza trasa, jaką mieszkańcy pokonują skwer. Dało to pracownikom domu kultury inspirację do tego, gdzie ewentualnie ustawić tablicę informacyjną. Dodatkowo pracownicy dowiedzieli się, które miejsca są lubiane i przez kogo. Co ciekawe. te same miejsca bywały różnie oceniane – np. ławka w krzakach jest ulubioną ławką młodych, ale omijają ją kobiety samotnie przechodzące przez park.



projekt „ZOOM na domy kultury. Laboratorium zmiany” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”
Agata Nowotny, Łukasz Ostrowski
Żuromin, Żuromińskie Centrum Kultury



Krok po kroku:



KROK 1: SFORMUŁOWANIE CELU



Na początku zastanówmy się co chcemy poznać – dlaczego chcemy zająć się daną przestrzenią, o co zapytamy ludzi, którzy się w niej pojawiają. To ważne, żeby wiedzieć o co i po co będziemy prosili mieszkańców. Możemy zdobyć informacje, jak ludzie używają przestrzeni: którędy najczęściej chodzą, gdzie lubią się zatrzymać, co robią w poszczególnych miejscach, które lubią, które wydają im się ładne, a które uważają za bezpieczne.



KROK 2: PRZYGOTOWANIE MAP



Możemy wykorzystać mapę z internetu (Google lub Targeo), powiększyć, wykadrować i zeskanować fragment planu miasta lub narysować szkicowo samemu. Mapa nie musi być bardzo dokładna, wystarczy, żeby była czytelna dla mieszkańców. Przygotowaną mapę należy skopiować w przynajmniej kilkudziesięciu egzemplarzach.



KROK 3: AKCJA



Warto, by zadanie realizowało kilka osób. Można ustalić dyżury, kiedy poszczególne osoby mają pojawiać się w danej przestrzeni. Planując działania, trzeba uwzględnić różne pory dnia – trzeba zadbać o to, żeby dyżury przypadały na poranek, przedpołudnie, popołudnie i wieczór. Każda przestrzeń ma trochę inny rytm – w różnych momentach dnia i tygodnia wygląda inaczej i pojawiają się w niej inni ludzie. Np. plac zabaw jest pełen dzieci w ciągu dnia, ale nie wieczorem. Park może być drogą dojścia do pracy (wtedy przechodzi się przez niego szybko) albo miejscem leniwego spaceru. Wychodząc na swój dyżur, trzeba zabrać ze sobą zapas kopii map, kolorowych flamastrów i sztywna podkładkę, na której wygodnie będzie się pisało.
Podchodźmy śmiało do ludzi, najczęściej będą chętnie się zatrzymywać i rozmawiać. Warto wybierać do odpowiedzi i wypełnienia mapy bardzo różne osoby. Jeśli mamy już kilka starszych osób, zadbajmy o dzieci, młodych i osoby dorosłe. Jeśli mamy dużo kobiet, zapytajmy mężczyzn. Itd.
Pamiętajmy, by na odwrocie mapy lub na jej marginesie zanotować, kto udzielał nam odpowiedzi. W badaniach społecznych ta część nazywa się metryczką i umieszczamy w niej informacje o wieku, płci, zawodzie badanych. Zastanówmy się, jakie jeszcze informacje mogą być dla nas ważne – np. czy osoba jest sama czy z kimś, czy idzie do pracy, na zakupy, czy na spacer.



KROK 4: ZEBRANIE WYNIKÓW I WNIOSKI



W zależności od motywu przewodniego wymieniamy się rzeczami, wyrobami, muzyką lub pomysłami. Miło będzie urozmaicić i zindywidualizować wymieniane przedmioty – np. przez możliwość dołączania do nich tekturek z zapisaną historią wspomnieniem lub życzeniem związanym z konkretnym przedmiotem. Poza tym — czuwamy nad przebiegiem, witamy nowo przybyłych, udzielamy informacji. Dbamy O porządek w trakcie imprezy i sprzątamy po jej zakończeniu. Osoby, które w trakcie wymienialni były szczególnie aktywne, warto zaprosić do współpracy np. pomagając im zorganizować kolejna odsłonę wymienialni (może być imprezą cykliczną) lub inne, podobne działanie.



WARIANTY:



Analiza śladów może być też prowadzona przez obserwatorów – wystarczy ustawić się w jednym miejscu i obserwować jak ludzie się poruszają po danej przestrzeni. Metoda ta jest lepsza przy stosunkowo małych przestrzeniach, które możemy objąć wzrokiem – np. wnętrze budynku, niewielki plac w przestrzeni publicznej.